Son zamanlarda sık sık gündeme gelen “Gavur İzmir” sözünün kökeni, pek çok kişi tarafından yanlış biliniyor. Bazıları bu tabirin, Rum ordusunun İzmir’i işgali sırasında yaşanan coşku nedeniyle Kordon İskelesi’nin yıkılması gibi olaylarla bağlantılı olduğunu iddia ediyor. Ancak bu doğru değil.
Aslında “Gavur İzmir” tabiri, Kanuni Sultan Süleyman döneminden bile daha eskiye dayanıyor. Hatta bu ifade, yüzlerce yıl öncesine, 14. yüzyıla kadar uzanıyor. Tabii ki bugünkü anlaşılan manada değil.
“Gavur İzmir” Tabirinin Tarihî Kökeni
1340’lı yıllarda Haçlılar bir donanma kurarak İzmir’i ele geçirdiğinde, şehir ikiye ayrılmıştı:
- Sahildeki kale (Aşağı Kale) → Hristiyanların eline geçti.
- Kadifekale’nin bulunduğu bölge (Yukarı Kale) → Müslümanların kontrolünde kaldı.
İşte bu dönemde, Hristiyanların hakimiyetindeki sahil kesimine “Kâfir İzmir” denmeye başlandı. Buradaki “kâfir” ifadesi, o dönemin terminolojisinde “Hristiyanların elindeki bölge” anlamında kullanılıyordu ve aşağılama amacı taşımıyordu.
Dolayısıyla “Gavur İzmir” tabiri, aslında 1300’lü yıllardan kalma bir terimdir ve şehrin Türklerin kontrolünde olmayan kısmını ifade etmek için kullanılıyordu. Sonraki dönemlerde, özellikle Kurtuluş Savaşı yıllarında farklı anlamlar yüklenmiş olsa da, bu tabirin kökeni tamamen tarihî bir ayrıma dayanmaktadır.
Sonuç olarak, “Gavur İzmir” sözü, yakın tarihteki siyasi olaylarla değil, Orta Çağ’daki İzmir’in demografik ve siyasi yapısıyla ilişkilidir.
