Kürşat Ayaklanması
İlk Türk devletleri teşkilat yapıları gereği doğu ve batı diye iki kola ayrılırlardı. Bu devletlerden biri olan Göktürk Devleti de yaşanan iç anlaşmazlıklardan dolayı doğu ve batı olmak kaydıyla ikiye ayrılmıştı. Doğu Göktürk Devleti Çin entrikaları ve baskınlarına mani olamayınca 629 senesinde yıkılmıştır. Yaşanan bu Çin baskısında birçok yer talan edilmiş ve birçok kişi de esir edilmiştir. Bu esir edilenler arasında Kürşat ve arkadaşları da bulunmaktadır.
Çin, Türkleri asimile etmek amacıyla bunları Hassa ordusunda görevlendirirdi. Bu Hassa orduları da hükümdarı korumakla görevli çok önemli bir ordudur. Bunlar hükümdarın yanında Çin adet, gelenek ve görenekleri öğrenip asimile oluyorlardı. Kürşat da Çin ordusunda görevli subay olarak görev icra ediyordu.
Göktürkler devam eden bu asimile politikasına birçok defa karşı çıksalar da başarısız olmuşlardır.
Çin ordusunda subay ve Bozkurt soyunun en büyüğü konumunda olan Kürşat, bu duruma el koymanın zamanı geldiğini düşünerek 39 yakın arkadaşı ile ihtilal yapmak için fikir birliğine varmışlardır. Amaç Çin hükümdarı esir edilip Ötüken’e kaçırılarak karşılığında Çin himayesinde olan Türk toprakları ve esirleri geri istemektir. Aynı zamanda esirler arasında yer alan Urku Tigin de yeni kurulacak olan devletin hükümdarı ilan edilecekti. Hatta Kürşat bunu bizzat kendisi istemiş. Kendisini geri plana alarak yapılan cesur eylemin milli olduğunun altını çizmiştir.
Çin hükümdarı geceleri kılık değiştirerek halkın arasına karışıyordu ve sokaklarda dolaşıyordu. Kürşat ve arkadaşları bu durumu öğrendiler ve ona göre bir plan yaptılar. Bu plana göre hükümdar ani bir baskınla esir alınıp kaçırılacaktı. Lakin evdeki hesap çarşıya uymadı. Baskını yapacakları gün hava şartları çok kötüydü ve sürekli yağmur yağıyordu. Bundan dolayı hükümdar o gün saraydan çıkmamıştır. Yapılan planın ortaya çıkmasından korkan Kürşat ve yiğit arkadaşları Çin sarayını basmıştır. Savaş daha sarayın kapısında başladı. Birçok Çin askerini öldürdüler ama çok da şehit verdiler. Çinlilerden sayıca az olduklarından dolayı geri çekilmeye karar verdiler ve Kürşat’ın liderliğinde Vey Nehri’ne doğru ilerlemeye başladılar. Gayeleri Vey Nehri’ni aşıp kutsal başkent olan Ötüken2e varmaktı. Lakin yağan yağmurdan dolayı Vey Nehri taşmış ve köprü de sular altında kalmıştı. Bir türlü karşıya geçemeyen Kürşat ve arkadaşları kanlarının som dalasına kadar savaşmış ve orada şehir olmuşlardır. Bir rivayete göre Kürşat şehit edildikten sonra kılıcı ile birlikte atının üstünden düşmemiştir yani ölmüş lakin yenilmemiştir.
Cesaret dolu Kürşat İsyanı karşısında Çinliler senelerdir Türklere karşı zalimce uyguladığı asimile etme projesinden vazgeçmiş ve belli bir bölgede dış ilerinde kendilerine bağlı ama iç işlerinde serbest bir şekilde yaşamalarına izin vermiştir. Lakin Kürşat ve yiğit arkadaşlarının gayretini gören Türkler, senelerce uyutuldukları uykudan uyanmış ve birçok defa ayaklanmışlardır. En sonunda tam olarak 53 sene sonra yani 682 senesinde 2. Göktürk Devleti kurulmuş ve Türkler hasretini çektikleri bağımsızlıklarına sonunda kavuşmuşlardır.
